"Andrea Chénier" Trelińskiego w Teatrze Wielkim

Spośród 15 oper Giordana Andrea Chénier zdobył sobie bezwzględnie największą sławę. W całej pełni uwydatniły się tu walory talentu kompozytora — inwencja melodyczna, wyczucie sceniczne; efektowne partie wokalne dają solistom wspaniałe pole do zabłyśnięcia swą sztuką. Również atrakcyjne libretto, osnute wokół dramatycznych wydarzeń wielkiej rewolucji francuskiej i losów autentycznej osoby — André Chéniera, francuskiego poety straconego w okresie krwawych rządów Robespierre'a, przyczyniło się do powodzenia tej opery. Andrea Chénier zdobył sobie pełny sukces już po pierwszym przedstawieniu w mediolańskiej La Scali — na szczyty zaś światowej sławy wzniosła go premiera w nowojorskiej operze Metropolitan (1921) ze słynnymi artystami: Claudią Muzio i Beniaminem Gigli w głównych rolach.

Kolejne spektakle w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej w Warszawie: 20, 23 X, 8, 10 XII 2005, 17, 19 III, 5, 7 V 2006

W rolach głównych występują zagraniczni śpiewacy: solistka Teatru Maryjskiego w Petersburgu Tatiana Borodina oraz tenor Keith Olsen. W październiku zaplanowano cztery spektakle, potem "Andrea Chenier" wróci na scenę Opery Narodowej w grudniu, marcu i maju.


STRESZCZENIE OPERY
Akcja rozgrywa się w Paryżu w przededniu i w czasie Wielkiej Rewolucji.

W pałacu hrabiny de Coigny trwają przygotowania do wieczornego przyjęcia. Służba uwija się w pocie czoła, arystokraci drzemią słodko na krzesłach. Gérard, główny lokaj, wybucha gniewem na widok starego ojca, ogrodnika, od szcześćdziesięciu lat służącego Hrabinie. Przepowiada staremu światu arystokracji zagładę; z trudem kryje namiętność do Maddaleny, córki Hrabiny.
Śpiący wychodzią z letargu, budzą się. Pierwsza wstaje Maddalena. Wdzięczy się przed lustrem, skarży swojej pokojówce Bersi na terror panującej mody. Gérard usługuje dziewczynie, która znajduje przyjemność w poniżaniu lokaja.
Wchodzą pierwsi goście witani przez Hrabinę. Są wśród nich pisarz Fléville ze swoim kochankiem, ksiądz, poeta André Chénier. Opowieść duchownego o najnowszych, strasznych wydarzeniach w Paryżu (bunt ludu) przerywa słodka sielanka Fléville'a. Pomiędzy Maddaleną a Chénierem dochodzi do wymiany spojrzeń.
Po sielance Hrabina prosi Chéniera, by powiedział kilka swoich wierszy, ale poeta odmawia. Dopiero szyderczy żart Maddaleny skłania go do improwizacji. Mówi w niej o sekretach miłości do ojczyzny i drugiego człowieka, zderza piękno natury z ludzką nędzą, krytykuje nieczułość władców. Słuchacze są niezadowoleni i oburzeni; niektórzy opuszczają pałac.
Dla zmiany nastroju Hrabina zaprasza wszystkich do gawota, który przerywa śpiew służących prowadzonych przez Gérarda. Hrabina każe ich wyrzucić, ale Gérard sam zrzuca liberię i wychodzi. Arystokraci wracają do gawota, by w zabawie znaleźć zapomnienie. Po chwili do tańca przyłączają się zbuntowani lokaje i w rytm gawota mordują arystokratów.
W paryskim rewolucyjnym kabarecie Chénier czeka na kogoś, w pobliżu kręcą się szpicle – wśród nich Incroyable. Bersi próbuje coś przekazać Chénierowi, ale natyka się na Incroyable. Kokietuje go, śpiewa kabaretowy numer, próbując odwrócić jego uwagę. Incroyable wszystko notuje; od pewnego czasu na polecenie Gérarda szuka Maddaleny, śledząc Bersi i Chéniera.
Do poety przychodzi jego przyjaciel Roucher; daje mu paszport i nakłania do ucieczki. Chénier odmawia. Od pewnego czasu otrzymuje namiętne, anonimowe listy, podpisane „La Speranza”, Nadzieja. Dziś ma się spotkać z tajemniczą nieznajomą.
Nagle plac wypełnia szalony tłum. Zaczyna się rytualny wiec wokół świętego symbolu przemiany – gilotyny. Wśród przywódców jest też Gérard. Wymienia z Incroyablem kilka słów; pyta o piękną blondynkę, którą kazał szukać. Incroyable obiecuje, że dziś wieczorem ją przyprowadzi. Tłum odchodzi, po placu kręcą się prostytutki. Wśród nich jest Bersi, która uprzedza Chéniera, że pewna kobieta spotka się z nim zaraz w tym miejscu. Incroyable śledzi każde słowo.
Kilka chwil później zjawia się Maddalena. Chénier ją rozpoznaje, podobnie Inroyable, który wybiega po Gérarda. Maddalena opowiada Chénierowi o swojej tragicznej sytuacji, prosi o pomoc. Poeta jest początkowo nieufny, ale miłość jest silniejsza od pamięci. Nagle wbiega Gérard, dochodzi do szamotaniny, w której Chénier rani przeciwnika. Horda rozjuszonych rewolucjonistów jest gotowa pomścić wodza. Gérard zapewnia, że nie rozpoznał napastnika.
W sali Trybunału Rewolucyjnego sankiulot Mathieu, komentując ostatnie wydarzenia, bezskutecznie agituje na rzecz ojczyzny. Dopiero patriotyczna mowa Gérarda skłania zebranych do datków na obronę Rewolucji. Do sali wchodzi stara Madelon; opowiada, że oddała rewolucji syna, a teraz przyprowadza najmłodszego wnuka. Wzruszony Gérard wspomina ideały młodości, w które wierzył, a które życie boleśnie przekreśliło.
Incroyable przynosi wiadomość o aresztowaniu Chéniera. Sączy jad w duszę Gérarda, namawia go, by sporządził akt oskarżenia przeciwko poecie. Szpicel jest pewny, że Maddalena, chcąc ratować Chéniera, sama przyjdzie prosić o pomoc. Gérard walczy ze sobą, ale namiętność podpowiada mu rozwiązanie; podpisuje dokument.
Nagle zjawia się Maddalena. Gérard wyznaje jej swoje uczucie, ale odtrącony brutalnie wykorzystuje swoją pozycję. Maddalena w zamian za życie Chéniera jest gotowa poświęcić siebie. Opowiada o zamordowanej matce, o motłochu, który spalił jej dom, o strachu i głodzie. Gérard przysięga, że dla niej ocali poetę.
Rozpoczyna się posiedzenie Trybunału. Sędziowie wywołują skazanych i przy wtórze krzyczącego tłumu wydają pospiesznie skazujące wyroki. Chénier wstaje, odpiera zarzuty. Niespodziewanie dla wszystkich w jego obronie staje Gérard, wycofując swoje oskarżenie. Wszystko nadaremnie. Chénier zostaje skazany na śmierć, Maddalena pogrąża się w rozpaczy.
W więzieniu Chénier oczekuje na egzekucję. Odwiedza go Roucher, któremu poeta wręcza swój ostatni wiersz – o Poezji, tej najwyższej bogini... Kiedy Roucher wychodzi, Gérard za specjalną przepustką przyprowadza Maddalenę, która zamierza przekupić strażnika, by zamiast jednej ze skazanych umrzeć z ukochanym.Gérard biegnie do Robespierre’a, chcąc wybłagać o odroczenie wyroku.
Kochankowie po raz ostatni wyznają sobie miłość, niemal krzyczą ze szczęścia. Witają śmierć jak najwyższe spełnienie. Przecież "nasza śmierć to triumf miłości!". Straż wywołuje nazwiska skazańców. Rozpoczyna się egzekucja

Opera w czterech aktach
Libretto - Luigi Illica
Prapremiera - La Scala, Mediolan 28 III 1896
Premiera polska - Teatr Wielki, Warszawa, 4 II 1905
Premiera obecnej inscenizacji - 15 X 2005
Przedstawienie w oryginalnej wersji językowej z polskimi napisami
Dyrygent - Grzegorz Nowak
Reżyseria - Mariusz Treliński
Scenografia - Boris F. Kudlička
Kostiumy - Magdalena Tesławska i Paweł Grabarczyk
Choreografia - Emil Wesołowski
Reżyseria światła - Felice Ross
Przygotowanie chóru - Bogdan Gola
Przygotowanie muzyczne solistów - Janina Anna Pawluk

Obsada:
Keith Olsen [15, 18, 22 X], Michał Marzec [23 X] (Andrea Chénier), Mikołaj Zalasiński [15, 18 X], Adam Szerszeń [20, 23 X] (Carlo Gérard), Tatiana Borodina [15, 18, 20 X], Monika Mych [23 X] (Maddalena di Coigny), Monika Ledzion [15, 18, 20, 23 X] (Bersi, Mulatka), Joanna Cortés [15, 20 X], Katarzyna Suska [18, 23 X] (Hrabina di Coigny), Anna Lubańska [15, 20 X], Małgorzata Pańko [18, 23 X] (Madelon), Zbigniew Macias [15, 20 X], Andrzej Witlewski [18, 23 X] (Roucher), Dariusz Machej [15 X], Czesław Gałka [18, 20, 23 X] (Pietro Fléville), Robert Dymowski [15, 18, 20, 23 X] (Fouquier-Tinville), Mieczysław Milun [15 X], Ryszard Morka [18, 20, 23 X] (Dumas), Przemysław Firek [15, 18, 20 X], Dariusz Machej [23 X] (Mathieu, sankuilota), Piotr Friebe [15, 20 X], Juliusz Ursyn-Niemcewicz [18, 23 X] (Incredibile), Krzysztof Szmyt [15, 18, 20 X], Jacek Parol [23 X] (Ksiądz), Czesław Gałka [15, 20 X], Mieczysław Milun [18, 23 X] (Schmidt), Piotr Gałecki [15, 20 X], Jerzy Kulesza [18, 23 X] (Majordomus), Łukasz Rosiak [15, 20 X], Remigiusz Łukomski [18, 23 X] (Klown)
Chór, Balet i Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej oraz mimowie,