Fiński eksperyment ze szwedzkim językiem

Finowie znani są z tego, że zanim zdecydują się na zmiany, najpierw przeprowadzą testy. Do eksperymentu z językiem szwedzkim będzie mogło przystąpić co najwyżej 2200 dzieci. Program jest przewidziany dla uczniów, którzy od kolejnego roku szkolnego rozpoczną naukę w klasach 5-6 szkoły podstawowej.

Obecnie w Finlandii każdy w szkole uczy się fińskiego i szwedzkiego, które to są językami urzędowymi ("narodowymi"). Oprócz tego uczniowie pobierają naukę przynajmniej jednego języka obcego.

Pilotaż ma związek z inicjatywą obywatelską, która wzywa do odstąpienia od obowiązkowej nauki szwedzkiego. Choć pomysł ten został odrzucony przez fiński parlament kilka lat temu, to jednocześnie izba zobowiązała rząd do wyjaśnienia możliwości i skutków modyfikacji oferty językowej.

Program jest przewidziany na lata 2018-2024. Uczniowie, którzy zastąpią szwedzki innym językiem, będą zwolnieni z potwierdzenia jego znajomości kontynuując naukę na poziomie średnim czy zawodowym.

Zwolennicy dobrowolnej nauki szwedzkiego uważają, że zamiast niego uczniowie będą mogli uczyć się innych języków, które mogą być im bardziej przydatne. Argumentują na przykład, że na wschodzie Finlandii bardziej użyteczna mogłaby być znajomość języka rosyjskiego, zaś na północy norweskiego.

Z drugiej strony podkreśla się, że wiele osób z różnych części Finlandii przeprowadza się na zachód oraz południe kraju w okolice Helsinek, gdzie jest więcej miejsc pracy, a także wiele państwowych urzędów i instytucji, gdzie język szwedzki jest wymagany w życiu zawodowym.

Decyzję parlamentu o akceptacji pilotażu skrytykowała liderka Szwedzkiej Partii Ludowej w Finlandii (RKP - SFP) Anna-Maja Henriksson. "To krok w złym kierunku. Finlandia potrzebuje w przyszłości więcej ludzi znających szwedzki, a nie mniej" - stwierdziła.

Według niej jest szczególnie przykre, że rząd osłabia znaczenie szwedzkiego w czasie kiedy Finlandia obchodzi właśnie 100-lecie uzyskania niepodległości. Przypomniała, że hasłem tegorocznych obchodów jest "yhdessae - tillsammans", co oznacza "razem", a hasło jest promowane jednocześnie i po fińsku, i po szwedzku.

Znaczenie języka szwedzkiego w Finlandii wynika z tego, że do początków XIX w. terytorium kraju przez kilkaset lat znajdowało się pod panowaniem szwedzkim. Później przeszło pod zwierzchnictwo Rosji (w czasach carskich pozycja jęz. fińskiego została wzmocniona). Finlandia uzyskała niepodległość 6 grudnia 1917 r.

Do dziś w Finlandii wszystkie oficjalne informacje publikowane są w dwóch językach. Jednak liczba osób mówiących po szwedzku jest niewielka. Szwedzkim, jako pierwszym językiem, w 5,5-mln kraju posługuje się ok. 300 tys. osób, w tym ok. 30 tys. mieszkańców autonomicznego regionu Wysp Alandzkich (w skali całego kraju 5,5 proc. mieszkańców). Jeszcze na przełomie XIX i XX w. było to kilkanaście procent.

Szwedzki w Finlandii wywołuje różne emocje, szczególnie gdy pyta się o jego znajomość. Ci, którzy są do niego uprzedzeni albo znają go słabo, odnoszą się do szwedzkiego z niechęcią. Z drugiej strony większość Finów przyznaje, że chciałoby poprawić swoją znajomość szwedzkiego - tak stwierdziło blisko 70 proc. fińskojęzycznych ankietowanych w sondażu przeprowadzonym tej jesieni. Ponad połowa zadeklarowała również, że byłaby gotowa posłać swoje dzieci do dwujęzycznej szkoły.

Szwedzki jest silnie zakorzeniony w fińskiej kulturze. Słynna fińska pisarka Tove Jansson, autorka przygód o Muminkach pisała po szwedzku. Szwedofinem był też kompozytor Jean Sibelius.

W obiegu, nieco dla żartów, funkcjonuje też pewna liczba fraz, które każdy Fin po szwedzku umie powiedzieć. Jedną z nich jest "samma pa svenska" - "tak samo po szwedzku" powie ten, kto chce się wymigać od dokładnego tłumaczenia.

Z Helsinek Przemysław Molik (PAP Life)